12.1. පංච උපාදානස්කන්ධ භාවනාව
පංච උපාදාන ස්කන්ධ භාවනාව තවදුරටත්….
දැන් ඔබ පංච උපාදාන ස්කන්ධ භාවනාව ඉගෙන ගෙන තියෙනවා. මේ පංච උපාදාන ස්කන්ධ භාවනාවේ දී අනිත්‍ය සිහි කිරීමේ දී ඕනෑම ඉරියව්වකින් මෙය සිදු කිරීමට ඔබට පුළුවනි. ඒ කියන්නේ ඔබට වාඩිවෙලා පුළුවනි ‘අතීතයේ නිරුද්ධ වී ගිය යම් රූපයක් ඇද්ද, ඒ රූපය අනිත්‍යයයි… හට නොගත් අනාගතයේ යම් රූපයක් ඇද්ද, ඒ රූපය අනිත්‍යයයි… හටගත් වර්තමානයේ යම් රූපයක් ඇද්ද, ඒ රූපය අනිත්‍යයයි… මේ ශරීරය තුළ යම් රූපයක් ඇද්ද, ඒ රූපය අනිත්‍යයයි… බාහිර යම් රූපයක් ඇද්ද, ඒ රූපය අනිත්‍යයයි… ගොරෝසු යම් රූපයක් ඇද්ද, ඒ රූපය අනිත්‍යයයි… සියුම් යම් රූපයක් ඇද්ද, ඒ රූපය අනිත්‍යයයි… හීන වූ යම් රූපයක් ඇද්ද, ඒ රූපය අනිත්‍යයයි… ප‍්‍රණීත යම් රූපයක් ඇද්ද, ඒ රූපය අනිත්‍යයයි… දුර හටගන්නා යම් රූපයක් ඇද්ද, ඒ රූපය අනිත්‍යයයි… ළඟ හටගන්නා යම් රූපයක් ඇද්ද, ඒ රූපය අනිත්‍යයයි…’ කියල රූපය ගැනත්, වේදනාව ගැනත්, සඤ්ඤාව ගැනත්, සංස්කාර ගැනත්, විඤ්ඤාණය ගැනත් සිහිකරන්න පුළුවන්. ගමන් යනකොට, නින්ද යනතෙක්, වැඩක් පලක් කරන වෙලාවට බාහිර අරමුණකට විසිරෙන්න නොදී ඔබට සිහිකිරීමේ හැකියාව ඇති කරගන්නට පුළුවන්.
ස්කන්ධ භාවනාවෙන් මාර්ග ඵල අවබෝධය කරා…
මේ පංච උපාදානස්කන්ධය නිරන්තරයෙන්ම පුරුදු පුහුණු කළොත්, ඒ කෙනාට මාර්ග ඵල අවබෝධ කරගන්නට පුළුවන් විදිහේ වේගවත් ප‍්‍රඥාවක් වැඩෙනවා. ප‍්‍රඥාව කියල කිව්වෙ අනිත්‍ය දේ අනිත්‍ය වශයෙන්, දුක් දේ දුක් වශයෙන්, අනාත්ම දේ අනාත්ම වශයෙන් අවබෝධ කරගන්නට පුළුවන් හැකියාවයි. අන්න ඒක දියුණු වෙනව පංච උපාදාන ස්කන්ධ භාවනාව කෙරෙහි සිහිය පිහිටුවීමෙන්. එතකොට සිහිය පිහිටුවන්නේ කොහොමද? පංච උපාදාන ස්කන්ධය කියන්නෙ මේකයි, පංච උපාදාන ස්කන්ධය හටගන්නෙ මෙහෙමයි, පංච උපාදාන ස්කන්ධය නැතිවෙන්නෙ මෙහෙමයි කියල.
12.2. ආයතන භාවනාව හඳුනාගනිමු…
ඊළඟට බුදුරජාණන් වහන්සේ වදාළ භාවනාව ආයතන භාවනාව. ආයතන කියල කියන්නේ මේ ඇස, කණ, නාසය, දිව, කය, මනස කියන හයට. මේ හය ඔස්සේ තමයි සම්පූර්ණයෙන්ම පටිච්ච සමුප්පාදය හැදෙන්නෙත්. පංච උපාදාන ස්කන්ධය හැදෙන්නෙත්. ඉතින් මේ ස්කන්ධ වශයෙන් බලන එක බුදුරජාණන් වහන්සේගේ කාලයේ ඉඳලම තියෙන භාවනා ක‍්‍රමයක්. ආයතන වශයෙන් බලන එකත් බුදුරජාණන් වහන්සේ වදාළ, බුදුරජාණන් වහන්සේගේ කාලයේ ඉඳලම තියෙන භාවනා ක‍්‍රමයක්. මේ භාවනා ක‍්‍රම කාලාන්තරයක් තිස්සේ කෝටි සංඛ්‍යාත පිරිසක් අනුගමනය කරල, පුරුදු කරල ප‍්‍රතිඵල ලැබූ භාවනාවල්.
දුකේ උපත..
බුදුරජාණන් වහන්සේ වදාළා යම් තැනක ඇසක් තියෙනවද, යම් තැනක කණක් තියෙනවද, යම් තැනක නාසයක් තියෙනවද, යම් තැනක දිවක් තියෙනවද, යම් තැනක කයක් තියෙනවද, යම් තැනක මනසක් තියෙනවද එතැන දුක ඇත. යම් තැනක ඇස, කණ, නාසය, දිව, කය, මනස කියන හයේ උපතක් තිබේද, එතන තමයි දුකේ උපත. එතන තමයි ජරා ජීර්ණ වීමේ උපත. එතන තමයි රෝගයේ උපත. එතන තමයි මරණයේ උපත.
ඒ නිසා බුදුරජාණන් වහන්සේ පැහැදිලිව ප‍්‍රකාශ කළා මේ ආයතන හය අවබෝධ කළ යුතු දුකටයි අයිති. සතිපට්ඨාන සූත‍්‍රයේදී බොහොම ලස්සනට පෙන්වා දෙනවා, (චක්ඛුං ච පජානාති) ඇසත් දැනගන්නවා. (රූපේ ච පජානාති) රූපයත් දැනගන්නවා. (යං ච තදුභයං පටිච්ච උප්පජ්ඣති සංයෝජනං, තඤ්ච පජානාති) ඒ ඇසත්, රූපත් මුල්කරගෙන සංයෝජනයක් හටගන්නවා නම්, ඒකත් දැනගන්නවා. (යථා ච අනුප්පන්නස්ස සංයෝජනස්ස උප්පාදෝ හෝති, තඤ්ච පජානාති) ඒ වගේම නූපන් සංයෝජනයන් උපදිනවාද, ඒකත් දැනගන්නවා.
මේ විදිහට ආයතන භාවනාව ගැන අවබෝධයක් ඇති කරගන්නට නම්, මේ ආයතන භාවනාව ගැන හොඳ තේරුම් ගැනීමක් තියෙන්නට ඕනෙ.
ඇස රූපයට බැඳිලද? රූපය ඇසට බැඳිලද?
එක්තරා අවස්ථාවක මහා කොට්ඨිත මහරහතන් වහන්සේත්, සාරිපුත්ත මහරහතන් වහන්සේත් අතර ධර්ම සාකච්ඡුාවක් ඇතිවුණා. ඒ ධර්ම සාකච්ඡුාවෙදි මහා කොට්ඨිත මහරහතන් වහන්සේ සාරිපුත්ත මහ රහතන් වහන්සේගෙන් මෙහෙම අහනවා. ”ප‍්‍රිය ආයුෂ්මත් සාරිපුත්තයන් වහන්ස, මේ ඇස රූපයට බැඳිල තියෙන දෙයක්ද? එහෙම නැත්නම් රූප ඇසට බැඳිල තියෙන දෙයක්ද? මේ කණ ශබ්දයට බැඳිල තියෙන දෙයක්ද? එහෙම නැත්නම් ශබ්දය කණට බැඳිල තියෙන දෙයක්ද? මේ නාසය ගඳ සුවඳට බැඳිල තියෙන දෙයක්ද? එහෙම නැත්නම් ගඳ සුවඳ නාසයට බැඳිල තියෙන දෙයක්ද? මේ දිව රසයට බැඳිල තියෙන දෙයක්ද? එහෙම නැත්නම් රසය දිවට බැඳිල තියෙන දෙයක්ද? මේ කය පහසට බැඳිල තියෙන දෙයක්ද? එහෙම නැත්නම් පහස කයට බැඳිල තියෙන දෙයක්ද? මේ මනස අරමුණු වලට බැඳිල තියෙන දෙයක්ද? එහෙම නැත්නම් අරමුණු මනසට බැඳිල තියෙන දෙයක්ද?” කියල අහනවා.
මේ ප‍්‍රශ්නය අහන්න හේතුව තමයි, අපට බැලූ බැල්මට පේන්නෙ, ඇහැයි රූපයයි එකට තියෙනවා වගේ. අපට බැලූ බැල්මට පේන්නෙ, කණයි ශබ්දයයි එකට තියෙනවා වගේ. නාසයයි ගඳසුවඳයි එකට තියෙනවා වගේ. දිවයි රසයයි එකට තියෙනවා වගේ. කයයි පහසයි එකට තියෙනවා වගේ. මනසයි අරමුණුයි එකට තියෙනවා වගේ. නමුත් මේක දෙකක්. මේක එකිනෙකින් නිදහස් දෙකක්.
මෙන්න ආයතන හයේ ඇත්ත…
සාරිපුත්ත මහරහතන් වහන්සේ වදාළා, ”ප‍්‍රිය ආයුෂ්මත් කොට්ඨිත, ඇස රූපයට බැඳිලත් නෑ. රූපය ඇහැට බැඳිලත් නෑ. කණ ශබ්දයට බැඳිලත් නෑ. ශබ්දය කණට බැඳිලත් නෑ. නාසය ගඳ සුවඳට බැඳිලත් නෑ. ගඳ සුවඳ නාසයට බැඳිලත් නෑ. දිව රසයට බැඳිලත් නෑ. රසය දිවට බැඳිලත් නෑ. කය පහසට බැඳිලත් නෑ. පහස කයට බැඳිලත් නෑ. මනස අරමුණුවලට බැඳිලත් නෑ. අරමුණු මනසට බැඳිලත් නෑ.”
කොට්ඨිත හාමුදුරුවන්ට සාරිපුත්ත හාමුදුරුවෝ වදාළා ”බැරිවෙලාවත් බැඳිලා තිබුණා නම්, මේ ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය අනුගමනය කරල ඇස, කණ, නාසය, දිව, කය, මනස කියන ආයතන හයෙන් නම් කවදාවත් නිදහස් වෙන්න හම්බවෙන්නෙ නෑ” කියල.
කලු හරකයි – සුදු හරකයි….
ඉතින් මේකෙන් පැහැදිලිව පේනවා එකිනෙකට බැඳිලා නැතිව තියෙන්නේ. මේකට සාරිපුත්ත මහරහතන් වහන්සේ උපමාවක් වදාළා. කලු හරකෙකුයි සුදු හරකෙකුයි කඹේකින් ගැටගහලා තියෙනවා. මේ කඹේකින් ගැටගහපු කලු හරකයි සුදු හරකයි දෙන්නා, කඹෙන් ගැටගහල තමයි අත ඇරල තියෙන්නෙ. ඉතින් මේ නිසා මේ දෙන්නා ගමන් කරන කොට කලු හරකා යනකොට සුදු හරකත් යනවා. සුදු හරකා යනකොට කලු හරකත් යනවා. මේ විදිහට කලු හරකයි සුදු හරකයි වෙන්වෙලා නැතිව යන්නේ. එතකොට කලු හරකගෙන් සුදු හරකට වෙන්වෙන්නත් බෑ. සුදු හරකගෙන් කලු හරකට වෙන්වෙන්නත් බෑ.
කඹේ කැපුවොත් දෙන්න වෙන්වෙනවා…
එතකොට කෙනෙක් කිව්වොත් මේ දිහා බලල මෙන්න මෙහෙම, කලු හරකා නිසයි අර සුදු හරකා යන්නෙ. සුදු හරකා නිසයි කලු හරකා යන්නේ කියල ඒක සම්පූර්ණයෙන්ම වැරදි දෙයක්. ඒ සුදු හරකා යන්නේ කලු හරකා නිසා නෙවෙයි, කලු හරකා යන්නෙත් සුදු හරකා නිසා නෙවෙයි. හරක් දෙන්නම යන්නේ කඹේ නිසා. කඹේකින් ගැටගහලා තියෙන නිසා. යම් දවසක කඹේ කැපුවද, කඹේ කපපු වෙලාවට සුදු හරකත් නිදහස්. කලු හරකත් නිදහස්.
අන්න ඒ වගේ බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ධර්මයේ උගන්වන්නේ ඇස රූපයට බැඳිල නෑ. රූපය ඇසට බැඳිල නෑ. ඇසයි රූපයි එකට බැඳිල තියෙන්නේ ආසාව නිසා. කණ ශබ්දයට බැඳිලත් නෑ. ශබ්දය කණට බැඳිලත් නෑ. කණයි ශබ්දයයි එකට බැඳිල තියෙන්නේ ආසාව නිසා. නාසය ගඳ සුවඳට බැඳිලත් නෑ. ගඳ සුවඳ නාසයට බැඳිලත් නෑ. නාසයයි ගඳ සුවඳයි එකට බැඳිල තියෙන්නේ ආසාව නිසා. දිව රසයට බැඳිලත් නෑ. රසය දිවට බැඳිලත් නෑ. දිවයි රසයයි එකට බැඳිල තියෙන්නේ ආසාව නිසා. කය පහසට බැඳිලත් නෑ. පහස කයට බැඳිලත් නෑ. කයයි පහසයි එකට බැඳිල තියෙන්නේ ආසාව නිසා. මනස අරමුණුවලට බැඳිලත් නෑ. අරමුණු මනසට බැඳිලත් නෑ. මනසයි අරමුණුයි එකට බැඳිල තියෙන්නේ ආසාව නිසා.
ආයතන හයේ අනිත්‍ය දකින්නෙ මෙහෙමයි…
එතකොට මේ ආසාවෙන් බැඳිලා ඉන්න කෙනා තමන්ගේ ඉන්ද්‍රියන්ගේ ක‍්‍රියාකාරීත්වයට සිහිය පිහිටුවලා හොඳ සිහියෙන් බලනවා. බලන කොට එයාට පේනවා අනිත්‍ය වූ ඇහැක්. අනිත්‍ය වූ ඇහැක් කියන්නෙ මේකයි. ඇස කියන එක නාමරූප ප‍්‍රත්‍යයෙන් හටගත්තු එකක්. ඒ වගේම එයාට පේනවා අනිත්‍ය වූ කණක්. මේ කණ නාමරූප ප‍්‍රත්‍යයෙන් හටගත්තු එකක්. සමහරු හිතාගෙන ඉන්නෙ මේ ඇස සතර මහා ධාතූන්ගෙන් විතරක් හටගත්තු එකක් කියලා. එහෙම නම් අපට පුළුවන් වෙන්නට ඕනෙ කෘතිම විදිහට ඇහැක් හදලා, ඒ ඇහැ තුළ විඤ්ඤාණයක් උපද්දවන්න. එහෙම පුළුවන්කමක් නෑ.
නාමරූපයන්ගෙන් හටගත්තු නිසා මේ ඇහැ තුළ නාමරූපයන්ගෙන් හැදෙන සෑම දෙයක්ම හැදෙනවා. ඒකට හේතුව තමයි මේ ඇහැ නාමරූපයන්ගෙන් හටගත්තු දෙයක්. කණ නාමරූපයන්ගෙන් හටගත්තු දෙයක්. නාසය නාමරූපයන්ගෙන් හටගත්තු දෙයක්. දිව නාමරූපයන් ගෙන් හටගත්තු දෙයක්. කය නාමරූපයන්ගෙන් හටගත්තු දෙයක්. මනස නාමරූපයන්ගෙන් හටගත්තු දෙයක්. ඒ නිසා තමයි පටිච්ච සමුප්පාදයේ පැහැදිලිව ම විග‍්‍රහ කොට වදාළේ අපගේ ශාස්තෘ වූ භාග්‍යවත් බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් මේ ආයතන හය හටගන්නේ නාමරූප වලින්. (නාමරූප පච්චයා සළායතනං)
මේ නාමරූප ප‍්‍රත්‍යයෙන් හටගත්තු ආයතන හය ගැන හොඳ සිහියෙන් එයා බලාගෙන ඉන්නවා. ඇස දිහා සිහියෙන් බලාගෙන ඉන්න කොට එයා දකින්නේ අනිත්‍ය වූ ඇහැක්. කණ දිහා සිහියෙන් බලාගෙන ඉන්න කොට එයා දකින්නේ අනිත්‍ය වූ කණක්. නාසය දිහා සිහියෙන් බලාගෙන ඉන්න කොට එයා දකින්නේ අනිත්‍ය වූ නාසයක්. දිව දිහා සිහියෙන් බලාගෙන ඉන්න කොට එයා දකින්නේ අනිත්‍ය වූ දිවක්. කය දිහා සිහියෙන් බලාගෙන ඉන්න කොට එයා දකින්නේ අනිත්‍ය වූ කයක්. මනස දිහා සිහියෙන් බලාගෙන ඉන්න කොට එයා දකින්නේ අනිත්‍ය වූ මනසක්.
මෙන්න මේ විදිහට අවබෝධ වෙන්න ඕනෙ…
ඒකට හේතුව තමයි මේ නාමරූප අනිත්‍ය නිසා ආයතන හය අනිත්‍යයයි. මේ ගැන නුවණින් විමසන කොට අන්න එයා ඇස ගැන දන්නවා. ඒ වගේම රූපත් දැනගත යුතුයි. අනිත්‍ය වූ ශබ්ද, අනිත්‍ය වූ ගඳ සුවඳ, අනිත්‍ය වූ රස, අනිත්‍ය වූ පහස, අනිත්‍ය වූ අරමුණු දැනගත යුතුයි. හිතට එන සෑම අරමුණක්ම නිත්‍ය නෑ. ඒ ඔක්කොම අනිත්‍යයයි.
මෙන්න මේ විදිහට දැනගන්න කොට අනිත්‍ය වූ ඇසත්, අනිත්‍ය වූ රූපත් නිසා යම් බන්ධනයක් හටගන්නව ද, අන්න ඒක අවබෝධ කරගන්නවා. මෙන්න මේ විදිහට අනිත්‍ය වූ ආයතන හය අවබෝධ කරනවා.
12.3. ආයතන භාවනාව ගැන තවදුරටත්…
දැන් ඔබ දන්නවා මේ ආයතන අනිත්‍යය බව. අනිත්‍ය වුනේ මක් නිසාද? නාමරූප ප‍්‍රත්‍යයෙන් හටගන්න නිසා. බුදුරජාණන් වහන්සේ වදාළ සූත‍්‍ර දේශනාවක් තියෙනවා ඔක්කන්ති සූත‍්‍රය කියල. සංයුත්ත නිකායේ. ඔක්කන්ති කියන්නේ බැසගන්නවා. එතකොට බැස ගන්නවා කියන්නේ ධර්මය තුළට බැසගන්නවා කියන අර්ථය. ධර්මයට බැස ගන්නට නම්, නිවන් මඟට බැස ගන්නට නම්, ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගයට බැසගන්නට නම්, ඉස්සෙල්ලාම වුවමනයි ශ‍්‍රද්ධාව. ශ‍්‍රද්ධාව නැතිව නම් කවදාවත් ඒක කරන්නට බැහැ.
මුලින්ම ඇතිකරගන්න ඕනෙ ශ‍්‍රද්ධාව…
දැන් මේ අසන්නා වූ ධර්මය බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ධර්මය කියල ඔබට අවබෝධ වෙන කොට, ඔබට ශ‍්‍රද්ධාවක් ඇතිවෙනවා. ශ‍්‍රද්ධාවක් ඇතිවෙලා ඔබ තුළ විශ්වාසයක් ඇතිවෙනව ඇත්ත තමයි, මේ නාම රූපයන්ගෙන් හටගත්තු ඇස අනිත්‍ය දෙයක්මයි. නාම රූපයන්ගෙන් හටගත්තු කණ අනිත්‍ය දෙයක්මයි. නාම රූපයන්ගෙන් හටගත්තු නාසය අනිත්‍ය දෙයක්මයි. නාම රූපයන්ගෙන් හටගත්තු දිව අනිත්‍ය දෙයක්මයි. නාම රූපයන්ගෙන් හටගත්තු කය අනිත්‍ය දෙයක්මයි. නාම රූපයන්ගෙන් හටගත්තු මනස අනිත්‍ය දෙයක්මයි කියල ඔබ ශ‍්‍රද්ධාවෙන් අදහාගන්නවා.
විඤ්ඤාණයත් අනිත්‍යයයි…
ඒ වගේ ම බාහිර රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, ස්පර්ශ, අරමුණු අනිත්‍යයි කියලත් අදහාගන්නවා. මේ ඇහේ, කණේ, නාසයේ, දිවේ, කයේ, මනසේ හටගන්නවා විඤ්ඤාණය. මේ විඤ්ඤාණයත් අනිත්‍යයි කියලම ඔබ ශ‍්‍රද්ධාව පිහිටුවා ගන්නවා. ඒ වගේම ඇහැයි, රූපයි, විඤ්ඤාණයයි එකතු වීමත් අනිත්‍යයයි කියල ඔබ ශ‍්‍රද්ධාව පිහිටුවා ගන්නවා. කණයි, ශබ්දයයි, විඤ්ඤාණයයි එකතු වීම කණේ ස්පර්ශය අනිත්‍යයි කියල ශ‍්‍රද්ධාව පිහිටුවා ගන්නවා. නාසයයි, ගඳ සුවඳයි, විඤ්ඤාණයයි එකතු වීම නාසයේ ස්පර්ශය අනිත්‍යයි කියල ශ‍්‍රද්ධාව පිහිටුවා ගන්නවා. දිවයි, රසයයි, විඤ්ඤාණයයි එකතු වීම දිවේ ස්පර්ශය අනිත්‍යයි කියල ශ‍්‍රද්ධාව පිහිටුවා ගන්නවා. කයයි, පහසයි, විඤ්ඤාණයයි එකතු වීම කයේ ස්පර්ශය අනිත්‍යයි කියල ශ‍්‍රද්ධාව පිහිටුවා ගන්නවා. මනසයි, අරමුණුයි, විඤ්ඤාණයයි එකතු වීම මනසේ ස්පර්ශය අනිත්‍යයි කියල ශ‍්‍රද්ධාව පිහිටුවා ගන්නවා.
විඳීමත් අනිත්‍යයයි…
මේ විදිහට ශ‍්‍රද්ධාව පිහිටුවාගෙන තවදුරටත් නුවණින් විමසනවා, මේ ස්පර්ශයෙන් හටගන්න විඳීම අනිත්‍යයයි කියල. තවදුරටත් ශ‍්‍රද්ධාව පිහිටුවා ගන්නවා, මේ ස්පර්ශයෙන් හටගන්න රූප හඳුනාගැනීම අනිත්‍යයයි කියල. ශබ්ද හඳුනාගැනීම අනිත්‍යයයි කියල ශ‍්‍රද්ධාව පිහිටුවා ගන්නවා. ගඳ සුවඳ හඳුනාගැනීම අනිත්‍යයයි කියල ශ‍්‍රද්ධාව පිහිටුවා ගන්නවා. රස හඳුනාගැනීම අනිත්‍යයයි කියල ශ‍්‍රද්ධාව පිහිටුවා ගන්නවා. පහස හඳුනාගැනීම අනිත්‍යයයි කියල ශ‍්‍රද්ධාව පිහිටුවා ගන්නවා. අරමුණු හඳුනාගැනීම අනිත්‍යයයි කියල ශ‍්‍රද්ධාව පිහිටුවා ගන්නවා.
හඳුනාගැනීමත් අනිත්‍යයයි…
හඳුනාගන්නා රූපයට අනුව චේතනා පහළ වීම අනිත්‍යයයි කියල ශ‍්‍රද්ධාව පිහිටුවා ගන්නවා. හඳුනා ගන්නා ශබ්දයට අනුව චේතනා පහළ වීම අනිත්‍යයයි කියල ශ‍්‍රද්ධාව පිහිටුවා ගන්නවා. හඳුනා ගන්නා ලද ගඳ සුවඳට අනුව චේතනා පහළ වීම අනිත්‍යයි කියල ශ‍්‍රද්ධාව පිහිටුවා ගන්නවා. හඳුනාගන්නා රසයට අනුව චේතනා පහළ වීම අනිත්‍යයයි කියල ශ‍්‍රද්ධාව පිහිටුවා ගන්නවා. හඳුනාගන්නා පහසට අනුව චේතනා පහළ වීම අනිත්‍යයයි කියල ශ‍්‍රද්ධාව පිහිටුවා ගන්නවා. සිතෙන් හඳුනාගන්නා අරමුණු වලට අනුව චේතනා පහළ වීම අනිත්‍යයයි කියල ශ‍්‍රද්ධාව පිහිටුවා ගන්නවා.
ආශාවත් අනිත්‍යයයි…
ඊළඟට පින්වතුනි, ඔබේ හිතේ ඇතිවෙන ආශාවත් අනිත්‍යයයි. හොඳට බලන්න හිතලා ඔබ ඉස්සර ආස කරපුවට දැන් ආස කරන්නෙ නෑනෙ. දැන් ආස නො කරන ඒවට ඉස්සර ආසා කළා. අනාගතයේ ඔබ මොනවට ආසා කරයිද දන්නෙ නෑ. අනාගතයේ දී ඔබ ආසාකරපු මොනතරම් දේවල් අතහරියිද දන්නෙ නෑ. මේ නිසා ආසාව කියන එක වෙනස් වෙලා යන එකක්. අනිත්‍ය වූ දෙයක්. මේ අනිත්‍ය වූ දෙය අනිත්‍ය වූ දෙයක්මයි කියල ඔබ ශ‍්‍රද්ධාව පිහිටුවා ගත්තු ගමන් ඔබ ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගයට බැසගන්නවා. ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගයට බැසගත්තු ඒ කෙනාට කියනව ශ‍්‍රද්ධානුසාරී කියල. බුදුරජාණන් වහන්සේ වදාළා අන්න ඒ ශ‍්‍රද්ධානුසාරී කෙනා ශ‍්‍රද්ධාව මුල්කරගෙන තවදුරටත් ඒ විදර්ශනා ප‍්‍රඥාව තුළ බැසගන්නට මහන්සි ගන්නවා කියල. බැසගන්න කොට ඒ කෙනාට කියනවා ධම්මානුසාරී කියල. අන්න ඒ ධම්මානුසාරී කෙනා තවදුරටත් ඒ ධර්ම මාර්ගය දියුණු කරනව. එතකොට ශ‍්‍රද්ධානුසාරී, ධම්මානුසාරී කියල දෙන්නෙක් ඉන්නවා. ඒ දෙන්නම අයිති වෙන්නේ සෝවාන් මාර්ගය වඩන ශ‍්‍රාවකයෝ හැටියටයි.
මේ ඒ ශ‍්‍රාවකයා…
මේ සෝවාන් මාර්ගය වඩන කෙනාට ඒ ධර්ම මාර්ගය දිගටම දියුණු කරගෙන ගියොත් සෝවාන් ඵලය සාක්ෂාත් කරන්නට පුළුවන්කම තියෙනවා. යම් දවසක ඒ ධර්මය දියුණු වීම තුළ, විදර්ශනා ප‍්‍රඥාව දියුණු වීම තුළ, අනිත්‍ය දේ අනිත්‍ය වශයෙන්ම තමන්ට අවබෝධ වීම තුළ, මේ ඔක්කොම හේතූන් නිසා හටගන්නා ඵල ධර්මයන්. හේතු නැතිවීමෙන් නැතිවී යන ස්වභාවයෙන් යුක්තයි (යං කිංචි සමුදය ධම්මං සබ්බං තං නිරෝධ ධම්මං) කියල. මෙන්න මේ අවබෝධය එන්නේ ආර්ය සත්‍යය අවබෝධය ඉලක්ක කරගෙනයි. අන්න ඒ කෙනාට කියනව සම්මා දිට්ඨියට පැමිණි ශ‍්‍රාවකයා කියල. අන්න ඒ කෙනාට කියනව ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය හඳුනාගත්තු ශ‍්‍රාවකයා කියල. අන්න ඒ කෙනාට කියනව ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගයට පැමිණිච්ච ශ‍්‍රාවකයා කියල. අන්න ඒ කෙනාට කියනව ආර්ය දර්ශනයෙන් සමන්විත වූ ශ‍්‍රාවකයා කියල. අන්න ඒ කෙනාට කියනවා දහම් සැඩ පහරට පැමිණිච්ච ශ‍්‍රාවකයා කියල. අන්න ඒ කෙනාට කියනවා අමා නිවන් දොරේ හැපී සිටින ශ‍්‍රාවකයා කියල.
බැඳෙන්නෙ නැතිව යනවා…
ඉතින් මේ ශ‍්‍රාවකත්වය මේ දක්වා දියුණු කරගන්න පුළුවන් වෙන්නෙ මේ සතිපට්ඨානයේ සිහිය පිහිටුවා ගැනීමෙන්. එතකොට ආයතන භාවනාව තුළ මනාකොට සිහිය පිහිටුවාගෙන ඉන්න කෙනා තමන් නොදැනීම ඉන්ද්‍රිය සංවරය ඇතිවෙනවා. මොකද මේ හැම ආයතනයක් ම අනිත්‍යයි කියල බලද්දි (ඒ කිව්වෙ ආධ්‍යාත්මික ආයතන හය : ඇස, කණ, නාසය, දිව, කය, මනස), ඒ වගේම රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, ස්පර්ශ, අරමුණු මේවා අනිත්‍යයි කියල නුවණින් විමසලා බලද්දි තමයි මේකට බැඳෙන්නෙ නැත්තෙ.
බැඳිච්ච ගමන් පටිච්ච සමුප්පාදය හැදෙනවා. හැදෙන්නෙ කොහොමද? ආයතන හය නිසා ස්පර්ශය ඇතිවෙනවා. ස්පර්ශය නිසා විඳීම ඇතිවෙනවා. විඳීම නිසා ඇලීම ඇතිවෙනවා. ඇලීම නිසා බැඳෙනවා. බැඳෙන නිසා විපාක පිණිස කර්ම හැදෙනවා. විපාක පිණිස කර්ම හැදෙන නිසා උපදිනවා. මෙන්න මේ පටිච්ච සමුප්පාදය ආයතන තුළින් හැදෙන හැටි අවබෝධ කරගන්නවා.
තමා තුළත් – අනුන් තුළත් තියෙන්නෙ අනිත්‍යයක්
අන්න ඒ නිසා ඒ බන්ධනය ඇති නොවීම පිණිස, සංයෝජනය ඇති නොවීම පිණිස, කෙළෙස් ඇති නොවීම පිණිස ඒ කෙනා මනාකොට සිහිය පිහිටුවලා ඒක විදර්ශනා වශයෙන් වඩනවා. තමා තුළ තියෙනවා නම් යම් ආකාරයේ අනිත්‍ය වූ ආයතන හයක්, තමාගෙන් බාහිර යම් තාක් ලෝක ඇද්ද, තමාගෙන් බාහිර යම්තාක් ජනතාවක් ඇද්ද, තමාගෙන් බාහිර යම් සත්ව කොට්ඨාශයක් ඇද්ද, ඒ සියලූම සත්වයන් තුළ ඇත්තේ අනිත්‍ය වූ ආයතන හයක්.
ඊළඟට තමාගෙන් බාහිර යම්තාක් රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, පහස ඇද්ද ඒ සියල්ල අනිත්‍ය වූ දේවල් ය කියල තමා තුළත් දකිනවා. අනුන් තුළත් දකිනවා. එතකොට තමා තුළත් සිත පිහිටන්නෙ නෑ. තමාගෙන් බාහිරවත් සිත පිහිටන්නෙ නෑ.
අන්න එහෙම නුවණින් විමසන කොට (යථා ච උප්පනං සංයෝජනස්ස පහානං හෝති, තඤ්ච පජානාති) මේ හටගත්තා වූ බන්ධනය යම් ආකාරයකින්ද නැතිවන්නේ, ඒක එයා දන්නවා. ඉතින් මේ බන්ධනය නැතිවන්නේ යෝනිසෝ මනසිකාරයේ යෙදීමෙන්. යෝනිසෝ මනසිකාරයේ යෙදෙනවා කියල කියන්නේ බුදුරජාණන් වහන්සේ කියා දීපු පිළිවෙලට අපේ චින්තනය, නුවණ, ප‍්‍රඥාව හැසිරවීම.
නිවනින් ඈත්වුණා…
මෙන්න මේ යෝනිසෝ මනසිකාරයේ දිගින් දිගටම යෙදෙන කොට තමයි එයාට නිදහස් විදිහට හිතන්න පුළුවන්කම ඇතිවෙන්නෙ. අන්න ඒ නිදහස් විදිහට හිතන්න පුළුවන්කමින් තමයි මේක වෙන්නෙ. නැත්නම් වෙන්නෙ බැඳෙන එක. (රූපං දිස්වා සතිමුට්ඨා) රූපයක් දැකල සිහි මුලාවෙනවා. (පිය නිමිත්තං මනසිකරෝතෝ) ප‍්‍රිය අරමුණු සිහිකරන්නට පටන් ගන්නවා. (සාරත්ථ චිත්තෝ වේදේති) ඇලූණු සිතින් විඳින්නට පටන්ගන්නවා. (තඤ්ච අජ්ඣෝසාය තිට්ඨති) ඒකෙ හිත බැසගන්නවා. (තස්ස වඞ්ඪන්ති වේදනා අනේකා රූප සම්භවා) එතකොට රූපයෙන් හටගන්න නොයෙක් විඳීම් හටගන්නවා. ආසාවත් වෙහෙසත් විසින් මේ සිත පෙළන්නට පටන් ගන්නවා. ඔන්න ඔය විදිහට දුක රැුස්කරද්දී නිවනින් ඈත් වුණා කියනවා.
එහෙනම් මේ සාමාන්‍ය ජීවන රටාව තුළ තියෙන්නේ නිවනට ළං වෙන එකක් නෙවෙයි. නිවනින් ඈත්වෙලා යන එකක්. නිවනින් බැහැර වෙන එකක්. නිවනට අයිති නැති එකක් තමයි මේ ජීවිතය තුළ හැදෙන්නෙ. ඒ නිසා මේ ජීවිතයක් තුළ හැදෙන දේට ඉඩදීලා, දුක් නැති ජීවිතයක් බලාපොරොත්තු වීම සිහිනයක් පැතීමක්. ඒක කවදාවත් සාක්ෂාත් කරන්නට පුළුවන් එකක් නෙවෙයි. මේ නිසා මේ ජීවිතය යම් ආකාරයකින් අවබෝධ කරගන්නවද, ඒ කෙනා පැහැදිලිව මේ ඇස, කණ, නාසය, දිව, කය, මනස කියන අනිත්‍ය වශයෙන් වැඞීම පිණිස සිහිය පිහිටුවා ගත යුතුයි.
සියල්ලෙන්ම නිදහස් වෙන්න….
ඒ නිසා මේ ආයතන හය තුළ මනා කොට සිහිය පිහිටුවා ගැනීමේදී එයා දකිනවා අනිත්‍ය වූ ආයතන හයක්. ඇතිවීම නැතිවීම දකිනවා. ඒවා කිසිවක් මම කියල ගන්නෙ නෑ. මගේ කියල ගන්නෙ නෑ. මාගේ ආත්මය කියල සලකන්නෙ නෑ. එයා මේකෙන් නිදහස් වීමක්මයි සකස් කරන්නෙ. ඒ නිසා එයා ඒකෙන් නිදහස් වෙනවා. ඒ නිසා එයා ඇසින් නිදහස් වෙනවා. කණින් නිදහස් වෙනවා. නාසයෙන් නිදහස් වෙනවා. දිවෙන් නිදහස් වෙනවා. කයෙන් නිදහස් වෙනවා. මනසින් නිදහස් වෙනවා. මෙලොවෙන් නිදහස් වෙනවා. පරලොවෙන් නිදහස් වෙනවා. සියලූම දෙයින් නිදහස් වෙනවා. අන්න එයා තමයි බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ධර්මය සම්පූර්ණයෙන්ම අවබෝධ කරගත්තු ශ‍්‍රාවකයා වෙන්නෙ.
12.4. ආයතන භාවනාව – (භාවනා වාක්‍යය)
ඇස
” ඇස හේතූන් නිසා හටගත් හෙයින්ද, වහා ….. වෙනස් වී යන හෙයින්ද, අනිත්‍යයි…. අනිත්‍යයි…. අනිත්‍යයි…. ඇස මම නොවෙයි…. මගේ නොවෙයි…. මගේ ආත්මය නොවෙයි.
” ඇසට පෙනෙන රූප හේතූන් නිසා හටගත් හෙයින්ද, වහා ….. වෙනස් වී යන හෙයින්ද, අනිත්‍යයි…. අනිත්‍යයි…. අනිත්‍යයි…. ඇසට පෙනෙන රූප මම නොවෙයි…. මගේ නොවෙයි…. මගේ ආත්මය නොවෙයි.
” ඇසෙහි පහළ වන සිත…. හේතූන් නිසා හටගත් හෙයින්ද, වහා ….. වෙනස් වී යන හෙයින්ද, අනිත්‍යයි…. අනිත්‍යයි…. අනිත්‍යයි…. ඇසෙහි පහළවන සිත….. මම නොවෙයි…. මගේ නොවෙයි…. මගේ ආත්මය නොවෙයි.
” ඇසයි, රූපයයි, සිතයි එක්වීම….. හේතූන් නිසා හටගත් හෙයින්ද, වහා ….. වෙනස් වී යන හෙයින්ද, අනිත්‍යයි…. අනිත්‍යයි…. අනිත්‍යයි…. ඇසයි, රූපයයි, සිතයි එක්වීම…. මම නොවෙයි…. මගේ නොවෙයි…. මගේ ආත්මය නොවෙයි.
” ඇසයි, රූපයයි, ඇස තුළ ඇතිවන සිතයි එක්වීම නිසා ඇතිවන විඳීම….. හේතූන් නිසා හටගත් හෙයින්ද, වහා ….. වෙනස් වී යන හෙයින්ද, අනිත්‍යයි…. අනිත්‍යයි…. අනිත්‍යයි…. ඇසයි, රූපයයි, සිතයි එක්වීම නිසා ඇතිවන විඳීම…. මම නොවෙයි…. මගේ නොවෙයි…. මගේ ආත්මය නොවෙයි.
” විඳින දෙය හඳුනාගැනීම….. හේතූන් නිසා හටගත් හෙයින්ද, වහා ….. වෙනස් වී යන හෙයින්ද, අනිත්‍යයි…. අනිත්‍යයි…. අනිත්‍යයි…. ඇසින් හඳුනාගත් රූප…. මම නොවෙයි…. මගේ නොවෙයි…. මගේ ආත්මය නොවෙයි.
” ඇසින් හඳුනාගත් රූපයට අනුව චේතනා ඇතිවීම….. හේතූන් නිසා හටගත් හෙයින්ද, වහා ….. වෙනස් වී යන හෙයින්ද, අනිත්‍යයි…. අනිත්‍යයි…. අනිත්‍යයි…. හඳුනාගත් රූපයට අනුව චේතනා ඇතිවීම…. මම නොවෙයි…. මගේ නොවෙයි…. මගේ ආත්මය නොවෙයි.
” රූපය කෙරෙහි ආසා ඇති වීම….. හේතූන් නිසා හටගත් හෙයින්ද, වහා ….. වෙනස් වී යන හෙයින්ද, අනිත්‍යයි…. අනිත්‍යයි…. අනිත්‍යයි…. රූපය කෙරෙහි ආශාව ඇතිවීම …. මම නෙවෙයි…. මගේ නොවෙයි…. මගේ ආත්මය නොවෙයි.
කණ
” කණ…..
” කණට ඇසෙන ශබ්ද…..
” කණෙහි පහළවන සිත…..
” කණයි, ශබ්දයයි, සිතයි එක්වීම…..
” කණයි, ශබ්දයයි, සිතයි එක්වීම නිසා ඇතිවන විඳීම….
” විඳින ශබ්ද හඳුනාගැනීම….
” කණින් හඳුනාගත් ශබ්දයට අනුව චේතනා ඇතිවීම….
” හඳුනාගත් ශබ්දය කෙරෙහි ආසා ඇතිවීම….
නාසය
” නාසය …
” නාසයට දැනෙන ගඳ සුවඳ ….
” නාසයෙහි පහළ වන සිත….
” නාසයයි, ගඳ සුවඳයි, සිතයි එක්වීම….
” නාසයයි, ගඳ සුවඳයි, සිතයි එක්වීම නිසා ඇතිවන විඳීම…
” විඳින ගඳ සුවඳ හඳුනාගැනීම….
” නාසයෙන් හඳුනාගත් ගඳ සුවඳට අනුව චේතනා ඇතිවීම…
” හඳුනාගත් ගඳ සුවඳ කෙරෙහි ආසා ඇතිවීම…
දිව
” දිව..
” දිවට දැනෙන රසය…
” දිවෙහි පහළ වන සිත..
” දිවයි, රසයයි, සිතයි එක්වීම….
” දිවයි රසයයි සිතයි එක්වීම නිසා ඇතිවන විඳීම..
” විඳින රසය හඳුනාගැනීම…
” දිවෙන් හඳුනාගත් රසයට අනුව චේතනා ඇතිවීම…
” හඳුනාගත් රසය කෙරෙහි ආසා ඇතිවීම…
කය
” කය…
” කයට දැනෙන පහස…
” කයෙහි පහළ වන සිත…
” කයයි, පහසයි, සිතයි එක්වීම…
” කයයි, පහසයි, සිතයි එක්වීම නිසා ඇතිවන විඳීම…
” විඳින පහස හඳුනාගැනීම…
” කයින් හඳුනාගත් පහසට අනුව චේතනා ඇතිවීම…
” හඳුනාගත් පහස කෙරෙහි ආසා ඇතිවීම….
සිත
” සිත…
” සිතට සිතෙන සිතුවිලි….
” සිතෙහි පහළ වන දැනීම…
” සිතයි, සිතුවිලියි, දැනීමයි එක්වීම….
” සිතයි, සිතුවිලියි, දැනීමයි එක්වීම නිසා ඇතිවන විඳීම…
” විඳින සිතුවිලි හඳුනාගැනීම..
” හඳුනාගත් සිතුවිලිවලට අනුව චේතනා ඇතිවීම….
” හඳුනාගත් සිතුවිලි කෙරෙහි ආසා ඇතිවීම….
” අනිත්‍යයි…. ඇස අනිත්‍යයි…. කණ අනිත්‍යයි….. නාසය අනිත්‍යයි.. දිව අනිත්‍යයි…. කය අනිත්‍යයි….. සිත අනිත්‍යයි.
” රූප අනිත්‍යයි…. ශබ්ද අනිත්‍යයි.. ගන්ධ අනිත්‍යයි……. රස අනිත්‍යයි……. පහස අනිත්‍යයි……. සිතුවිලි අනිත්‍යයි…….
” සැප වේදනා අනිත්‍යයි……. දුක් වේදනා අනිත්‍යයි……. උපේක්‍ෂා වේදනා අනිත්‍යයි…….
” ඇසෙන් ඇතිවන විඳීම අනිත්‍යයි……. කණින් ඇති වන විඳීම අනිත්‍යයි……. නාසයෙන් ඇතිවන විදීම අනිත්‍යයි……. දිවෙන් ඇති වන විදීම අනිත්‍යයි……. කයින් ඇති වන විඳීම අනිත්‍යයි…….සිතින් ඇතිවන විඳීම අනිත්‍යයි…….
” විඳින රූප හඳුනාගැනීම අනිත්‍යයි……. විඳින ශබ්ද හඳුනාගැනීම අනිත්‍යයි……. විඳින ගඳ සුවඳ හඳුනාගැනීම අනිත්‍යයි……. විඳින රස හඳුනාගැනීම අනිත්‍යයි……. විඳින පහස හඳුනාගැනීම අනිත්‍යයි……. විඳින සිතුවිලි හඳුනාගැනීම අනිත්‍යයි…….
” හඳුනාගත් රූපයට අනුව චේතනා ඇතිවීම අනිත්‍යයි……. හඳුනාගත් ශබ්දයට අනුව චේතනා ඇතිවීම අනිත්‍යයි……. හඳුනාගත් ගඳ සුවඳට අනුව චේතනා ඇතිවීම අනිත්‍යයි……. හඳුනාගත් රසයට අනුව චේතනා ඇතිවීම අනිත්‍යයි……. හඳුනාගත් පහසට අනුව චේතනා ඇතිවීම අනිත්‍යයි……. හඳුනාගත් සිතුවිලි අනුව චේතනා ඇතිවීම අනිත්‍යයි……. අනිත්‍යයි……. අනිත්‍යයි……. අනිත්‍යයි…….
” ඇස මම නොවෙයි. මගේ නොවෙයි….. මගේ ආත්මය නොවෙයි…. කණ මම නොවෙයි…. මගේ නොවෙයි….. මගේ ආත්මය නොවෙයි….. නාසය…… මම නොවෙයි….. මගේ නොවෙයි….මගේ ආත්මය නොවෙයි….. දිව මම නොවෙයි. මගේ නොවෙයි. මගේ ආත්මය නොවෙයි. කය මම නොවෙයි. මගේ නොවෙයි. මගේ ආත්මය නොවෙයි……. සිත මම නොවෙයි. මගේ නොවෙයි….. මගේ ආත්මය නොවෙයි……
” ඇසට පෙනෙන රූප….. මම නොවෙයි. මගේ නොවෙයි…. මගේ ආත්මය නොවෙයි…. කණට ඇහෙන ශබ්ද…. මම නොවෙයි…. මගේ නොවෙයි. මගේ ආත්මය නොවෙයි. නාසයට දැනෙන ගද සුවඳ…. මම නොවෙයි. මගේ නොවෙයි. මගේ ආත්මය නොවෙයි. දිවට දැනෙන රසය…. මම නොවෙයි. මගේ නොවෙයි. මගේ ආත්මය නොවෙයි. කයට දැනෙන පහස මම නොවෙයි. මගේ නොවෙයි. මගේ ආත්මය නොවෙයි. සිතට සිතෙන සිතුවිලි…. මම නොවෙයි… මගේ නොවෙයි…. මගේ ආත්මය නොවෙයි.
” සියල්ලම අනිත්‍යයි. සියල්ලම අනිත්‍යයි…. සියල්ලම අනිත්‍යයි…. සියල්ලම වෙනස් වෙනවා…. සියල්ලම වෙනස් වෙනවා…. සියල්ලම වෙනස් වෙනවා… සියල්ලම වෙනස් වෙනවා…. වෙනස්වන සියල්ලම මම නොවෙයි. මගේ නොවෙයි. මගේ ආත්මය නොවෙයි. අනිත්‍යයි….. අනිත්‍යයි….. අනිත්‍යයි….. අනිත්‍යයි….. අනිත්‍යයි….. අනිත්‍යයි….. අනිත්‍යයි….. අනිත්‍යයි…..
පූජ්‍ය කිරිබත්ගොඩ ඤාණානන්ද ස්වාමීන් වහන්සේ විසිනි